Μέτοχοι Μειοψηφίας σε Εταιρεία

Κυπριακή Νομοθεσία – Προστασίας Μελών Εταιρείας:

Κύρια προστασία ενός μετόχου μειοψηφίας Εταιρείας, στην οποία καταπιέζονται τα δικαιώματα του, παρέχεται από την ίδια την Κυπριακή Νομοθεσία και ειδικότερα από τον Περί Εταιρειών Νόμο Κεφ.113, παρέχοντας σε αυτόν τόσο τη δυνατότητα εκκαθάρισης της εταιρείας (άρθρα 209, 211 (στ) και 214 του Κεφ.113), αλλά παρέχοντας και εναλλακτικές θεραπείες δυνάμει του άρθρου 202 του Κεφ.113. Θεραπείες όπως για παράδειγμα:

1. ρύθμιση της μελλοντικής διεξαγωγής των υποθέσεων της εταιρείας (τροποποίηση – αλλαγή ή προσθήκη του καταστατικού ή του ιδρυτικού εγγράφου) ή
2. αγορά των μετοχών οποιωνδήποτε μελών της εταιρείας από άλλα μέλη της εταιρείας ή (γ) αγορά των μετοχών από την ίδια την εταιρεία με την ανάλογη μείωση του κεφαλαίου της εταιρείας.

Προϋποθέσεις Εναλλακτικής Θεραπείας (πλην της εκκαθάρισης) δυνάμει του άρθρου 202 του Κεφ.113:

1. Αρχικά, όταν η εκκαθάριση της εταιρείας θα επηρέαζε δυσμενώς τον Αιτητή αλλά διαφορετικά, τα γεγονότα θα δικαιολογούσαν την έκδοση διατάγματος εκκαθάρισης για το λόγο ότι ήταν δίκαιο και σύμφωνα με τους κανόνες της επιείκειας όπως η εταιρεία εκκαθαριστεί και
2. Οι υποθέσεις της εταιρείας διεξάγονται με τρόπο καταπιεστικό μέρους των μελών της εταιρείας (περιλαμβανομένου του ίδιου του Αιτητή), ή
3. Οι εργασίες της εταιρείας διεξάγονται με πρόθεση καταδολίευσης των πιστωτών της ή των πιστωτών οποιουδήποτε άλλου προσώπου ή διαφορετικά με δόλιο ή παράνομο σκοπό ή με τρόπο που να καταπιέζει οποιοδήποτε μέρος των μελών της ή ότι αυτή συστάθηκε με δόλιο ή παράνομο σκοπό, ή
4. Τα πρόσωπα που ασχολούνται με τη σύσταση της ή τη διαχείριση των υποθέσεων της εταιρείας είναι σχετικά με αυτές ένοχα απάτης, πλημμελούς εκτέλεσης ή άλλης κακής διαγωγής προς αυτή ή τα μέλη της.

Ερμηνεία «Καταπίεσης της Μειοψηφίας»

Θεμελιώδεις αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου που ερμηνεύουν επακριβώς την έννοια της καταπίεσης της μειοψηφίας είναι οι υποθέσεις: Bedros Karaoglanian & Sons Ltd and Others v. Hagop Karaoglanian and Another (1974) JSC 488 και In Re Pelmaco Development Ltd (1991) 1 ΑΑΔ 246, οι οποίες υιοθετήθηκαν και αργότερα στην σχετικά πρόσφατη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ημερ.17/10/2018, OM INVESTMENTS & FINANCE LIMITED κ.α. ν. LAPWING LIMITED, Πολιτικές Εφέσεις Αρ. 195/2012 και 196/2012, 17/10/2018, αναλύθηκε, μεταξύ άλλων, υπό ποιές περιστάσεις είναι δυνατό να θεωρηθεί ότι υπάρχει καταπίεση της μειοψηφίας, αντλώντας καθοδήγηση από την υπόθεση Re Five Minute Car Wash Service, Ltd., [1966] 1 All E.R. 242, στην οποία εξηγείται ότι το παράπονο του Αιτητή –

1. πρέπει να αφορά τα δικαιώματα των μελών της εταιρείας,
2. να σχετίζεται με τη διαχείριση της εταιρείας, και
3. να καθιστά όχι μόνο δίκαιη και εύλογη τη διάλυσή της, αλλά και να συνιστά, λόγω του τρόπου διαχείρισης της εταιρείας, καταπίεση για εκείνους που επιδιώκουν τη διάλυση της εταιρείας.

Τι συνιστά “καταπίεση” εξηγείται στην απόφαση της δικαστικής επιτροπής της Βουλής των Λόρδων στην υπόθεση Scottish Co–Operative Wholesale Society Ltd. v. Meyer [1958] 3 All E.R. 66; (1959) A.C 324. Ο όρος περιλαμβάνει συμπεριφορά η οποία ενέχει το στοιχείο της έλλειψης αξιοπιστίας (probity), ή δίκαιας μεταχείρισης (fair dealing) προς μέλη της εταιρείας σέ σχέση με τα δικαιώματά τους ως μέτοχοι. Αντίθετα, ανεπάρκεια (inefficiency) ή αμέλεια στη διαχείριση των υποθέσεων της εταιρείας, δεν τεκμηριώνει καταπιεστική συμπεριφορά».

Συνοπτικά των ανωτέρω το Ανώτατο Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα ακόλουθα γεγονότα συνιστούν καταπίεση των μετόχων της μειοψηφίας:

1. Η διαχείριση της εταιρείας γινόταν προς ίδιον όφελος της πλειοψηφίας,
2. δεν είχαν συγκληθεί γενικές συνελεύσεις,
3. δεν είχαν υποβληθεί λογαριασμοί,
4. δεν τηρούνταν τα αναγκαία μητρώα και
5. δεν είχε δοθεί οποιοδήποτε μέρισμα στους μετόχους, σε συνδυασμό ότι το πνεύμα ήταν ασυμβίβαστο με την εμπιστοσύνη και το συνεταιρικό πνεύμα στο οποίο εδράζεται η εταιρεία, κρίθηκε ότι θεμελιώνεται η υποβολή αιτήματος βάσει του άρθρου 202 του Κεφ.113.

Η έννοια «oppression» αναλύθηκε στο Report of the Company law committee. Great Britain. Company Law Committee.; David Llewelyn Jenkins Lord Jenkins., London : H.M.S.O. 1962 «the meaning of “oppressive” adopted the dictionary meaning of “burdensome, harsh and wrongful”. This is probably as good a definition as any other which could be devised, but it is to be observed that a question remains as to the degree of culpability required to satisfy the element of “wrongfulness”. Does it postulate actual illegality or invasion of legal rights or is it satisfied by conduct which without being actually illegal could nevertheless be justly described as reprehensible?  The outcome of Meyer’ s case indicates the broader view. And in our view, if the section is to afford effective protection, it must extend to cases in which the acts complained of fall short of actual illegality.»

Η «καταπίεση» στο σύγγραμμα Pennington‘s Company Law, Oxford University,  8th edition (July 31, 2001), στη σελίδα 594 έχει κριθεί ότι θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από «unconscionable use» – ασυνείδητη χρήση της δύναμης της πλειοψηφίας, η οποία οδηγεί ή μπορεί να οδηγήσει είτε σε οικονομική ζημιά είτε σε αδικία ή διάκριση εναντίον της μειοψηφίας. Περαιτέρω πρέπει να αποδειχθεί κάποιο στοιχείο ανεντιμότητας ή τουλάχιστον αντικανονικότητας.

Ερμηνεία του όρου «Δίκαιο και Εύλογο» να εκκαθαριστεί

Η έννοια του δικανικού όρου «δίκαιο και εύλογο» (just and equitable) αναλύθηκε στο σύγγραμμα Palmer‘s Company Law, Edition 1993, p.15073-4, το οποίο μέσα από τη νομολογία διαφάνηκε σε περιπτώσεις είναι δίκαιο και εύλογο να εκκαθαριστεί μία εταιρεία. Ειδικότερα παραπέμπω σε περιπτώσεις:

1. Εξαφάνισης του λόγου δια τον οποίο συστάθηκε η εταιρεία (the substratum of the company was gone),
2. Η εταιρεία ήταν φούσκα (the company was a bubble),
3. Η εταιρεία συστάθηκε για να προβεί σε δόλιες ενέργειες (the company was formed for the purposes of fraud),
4. Διαπιστώθηκε ότι επιβάλλετο πλήρης διερεύνηση της εταιρείας (that full investigation was necessary),
5. Το ιδρυτικό έγγραφο της εταιρείας (articles of association) προνοούσε για διάλυσή της σε περίπτωση που επισυμβεί συγκεκριμένο περιστατικό που εν τέλει έλαβε χώρα,
6. Μέτοχος ο οποίος κατείχε την πλειοψηφία των μετοχών αρνήθηκε να προσκομίσει λογαριασμούς ή να καταβάλλει μέρισμα,
7. Ο αιτητής εκδιώχθηκε από κάθε συμμετοχή στην επιχειρηματικότητα της εταιρείας, και
8. Η εταιρεία οδηγήθηκε σε τελματώδη κατάσταση (that there was a complete deadlock).

Ειδικότερα στην Pelmaco ανωτέρω ερμηνεύτηκαν οι έννοιες «δίκαιο», «εύλογο» «επιείκεια»:

«Εννοιολογικά, ο όρος “equitable” δεν έχει διάφορη σημασία από τον όρο “just”….Η επιείκεια έχει ως λόγο το μετριασμό των επιπτώσεων εφαρμογής των αρχών του θετικού δικαίου όταν τούτο επιβάλλουν οι αρχές της δικαιοσύνης (equity). Οι αρχές της επιείκειας επενεργούν στο προσωπικό επίπεδο και αποβλέπουν στον περιορισμό κατάχρησης στην άσκηση δικαιωμάτων. Ο αποκλεισμός της μειοψηφίας από τη διαχείριση της εταιρείας, σε συνάρτηση με πράξεις αυθαιρεσίας και οικειοποίησης του ενεργητικού της εταιρείας από την πλειοψηφία, καθώς και η επίδοσή τους μέσο άλλης εταιρείας, στην προώθηση παραλλήλων και συγκρουόμενων οικονομικών δραστηριοτήτων με εκείνων της εταιρείας, προσδιορίζουν κατά κύριο λόγο το υπόβαθρο της αίτησης.…Η πτώση του συνεταιρικού βάθρου μεταξύ των εταίρων παρέχει, εφόσον κρίνεται δίκαιο και εύλογο, έρεισμα για τη διάλυση της εταιρείας. Ο όρος “equitable”, επισημαίνεται, εισάγει τις αρχές της επιείκειας και συναρτά την άσκηση των δικαιωμάτων που παρέχει το Καταστατικό της εταιρείας με το επίπεδο εκείνο της συμπεριφοράς που πρέπει να χαρακτηρίζει την καλόπιστη άσκηση δικαιωμάτων και εκπλήρωση υποχρεώσεων».